สธ. คุมฉลากสุดโต่ง ภาคธุรกิจจะทำอย่างไร

เมื่อวันที่ 19 ตุลาคม 2558 นายแพทย์สมาน ฟูตระกูล ผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ นำกำลังเจ้าหน้าที่ สธ. เข้าตรวจสอบห้างสรรพสินค้าแห่งหนึ่ง พบว่ายังจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ติดฉลากมีข้อความและภาพสัญลักษณ์ต้องห้าม ตามประกาศคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไข เกี่ยวกับฉลากของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2558 ที่ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 22 มกราคม 2558 ตามที่เว็บสุราไทยได้รายงานข่าวไปแล้ว ดังนี้

https://surathai.wordpress.com/2015/02/22/alcohol-restrict-law/

ประกาศฉบับดังกล่าว มีผลใช้บังคับกับฉลากที่ทำขึ้นใหม่ในวันที่ 22 เมษายน 2558 (90 วันหลังจากประกาศในราชกิจจานุเบกษา) แต่มีระยะเวลาผ่อนผันให้ฉลากที่ใช้อยู่แต่เดิมไปอีก 180 วัน ซึ่งเมื่อนับวันแล้ว ก็จะมีผลบังคับกับฉลากเดิม ในวันที่ 20 ตุลาคม 2558

แต่ ผอ. คณะกรรมการควบคุมฯ ได้เข้าไปตรวจสอบในวันที่ 19 ตุลาคม 2558 และได้กล่าวเชิงตำหนิห้างสรรพสินค้าดังกล่าว ว่ามีการกระทำเชิงสนับสนุน สมรู้ร่วมคิดกับผู้ผลิต ซึ่งมีโทษตามกฎหมายเช่นกัน

ขอให้ชมวิดิโอข้างล่างนี้ให้จบนะครับ

ที่มาของการบุกเข้าตรวจสอบห้างสรรพสินค้าในครั้งนี้ ก็มาจากความในข้อ 2 วงเล็บ 2 ของประกาศฉบับดังกล่าว ความว่า

ข้อ 2 ฉลากและบรรจุภัณฑ์ของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ต้องไม่ใช้ข้อความที่มีลักษณะดังต่อไปนี้
(2) ข้อความเชิญชวนให้บริโภคหรืออวดอ้างสรรพคุณ คุณประโยชน์ หรือคุณภาพของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ โดยทางตรงหรือทางอ้อม

จะเห็นว่ามีการเขียนดักทางไว้ด้วยถ้อยคำง่ายๆ ว่า “ทางตรงหรือทางอ้อม”

แต่ผลของวลีสั้นๆ นี้ กินใจความได้กว้างขวางดั่งมหาสมุทร

เครื่องดื่มแอลกอฮอล์แทบทุกชนิด ใช้ศัพท์ที่ระบุคุณภาพ วัตถุดิบ แหล่งที่มา แม้กระทั่งปีที่ผลิต อายุการเก็บบ่ม เป็นคำสำคัญ เช่น

ฉลากข้างบนนี้มีทั้งคำว่า Fine (คุณภาพดี) และ V.S.O.P (คุณภาพสูงมากและอายุการบ่มนานมาก)

อันนี้ บ่มตั้ง 12 ปีเชียวนะ ต้องอร่อยแน่ๆ เลย

ฉลากนี้อยู่บนกล่องสุราของไทยยี่ห้อหนึ่ง ชักชวนให้ดื่มเพื่อความสวยงามของชีวิตและอารมณ์ อันนี้ชักชวนแบบตรงๆ ชัดๆ เลย

http://ebloggermy.blogspot.com/2009/08/singha-lager-beer-phuket-thailand.html

อันนี้มีคำว่า Premium quality (คุณภาพสูง) ผิดเต็มประตู

ตัวอย่างข้างต้นท้้งหมด เป็นข้อความเชิญชวนให้บริโภค หรืออวดอ้างสรรพคุณ ไม่ทางตรง ก็ทางอ้อม และคำว่า “ทางอ้อม” ก็ไม่ได้ระบุว่า จะต้องอ้อมไกลแค่ไหน หากอ้อมไกลมากๆๆๆ ก็ยังถือว่าเป็นการอวดอ้างทางอ้อมอยู่ดี เช่น การได้รับเหรียญรางวัลจากการประกวดต่างๆ เป็นต้น

แต่ถ้อยคำเหล่านี้เป็นสิ่งจำเป็นในการบ่งบอกชนิดของผลิตภัณฑ์สุรา และเป็นวัฒนธรรมของสินค้านี้มาตั้งแต่ยุคดึกดำบรรพ์ ดังจะเห็นได้จากการจัดระดับชั้นของไวน์ฝรั่งเศส อิตาลี ตลอดจนเบียร์ วิสกี้ บรั่นดี ต่างๆ ย่อมต้องมีคำบ่งบอกระดับคุณภาพ ชั้นดี ชั้นเยี่ยม หรือบอกส่วนผสมว่าเป็นมอลต์ที่คัดสรรมาอย่างดี ในการทำ Single Malt Whisky เป็นต้น

หากปราศจากคำเหล่านี้ ด้วยการควบคุมแบบสุดโต่งของกฎหมายไทย ก็คงเหลือเพียงฉลากกระดาษเปล่าๆ บอกแต่ว่าเป็นสินค้าอะไร และราคาเท่าไร ผู้บริโภคก็เลือกเอาเองตามยถากรรม โดยเดาเอาว่าสินค้าที่ราคาแพง คงจะต้องเป็นสินค้าที่มีระดับคุณภาพสูง เพราะกฎหมายไม่ยอมให้ระบุในฉลาก

ปัญหาที่แท้จริง

แต่ที่เป็นปัญหาที่แท้จริงในขณะนี้สำหรับผู้ประกอบการธุรกิจเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ก็คือความไม่ชัดเจนว่าคำใดใช้ได้ คำใดใช้ไม่ได้ เพราะไม่มีรายละเอียดบ่งบอกไว้ในประกาศเรื่องฉลากฉบับนี้ และไม่มีการชี้แจงแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนให้กับผู้ผลิต และผู้นำเข้า ทั้งๆ ที่เป็นเรื่องใหญ่ที่กระทบกับสินค้าจำนวนมหาศาล

นอกจากนั้นในทางธุรกิจ การเปลี่ยนฉลากผลิตภัณฑ์สุรา จะต้องพิมพ์ฉลากครั้งละหลายล้านแผ่น และฉลากเดิมที่พิมพ์ไว้แล้วนั้น ก็มีจำนวนหลายล้านแผ่นเช่นกัน ปกติการเปลี่ยนฉลากของผลิตภัณฑ์อาหาร ทางกระทรวงสาธารณสุขจะมีช่วงเวลาผ่อนผันให้เตรียมการถึง 2 ปี แต่การเปลี่ยนฉลากครั้งนี้ กฎหมายผ่อนผันให้เพียง 6 เดือน

และก็ไม่แน่ใจว่า เมื่อเปลี่ยนฉลากแล้ว ยังจะมีถ้อยคำที่ผิดกฎหมายหลงเหลืออยู่อีกหรือไม่ เพราะไม่มีความชัดเจนตั้งแต่ในประเด็นแรก

นอกจากนั้น จากการบุกเข้าตรวจค้นห้างสรรพสินค้าของทีมงานต้านเหล้า มีการอ้างว่าผู้จำหน่ายย่อมมีความผิด อันเป็นการกล่าวอ้างที่ไม่อยู่ในอำนาจตามกฎหมาย เนื่องจากประกาศเรื่องฉลากฉบับนี้ อาศัยอำนาจตามความในมาตรา 26 แห่ง พรบ. ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พ.ศ. 2551 ที่กำหนดให้

“ผู้ผลิตหรือนำเข้า” เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ต้องปฏิบัติตาม แต่มิได้ใช้บังคับกับ “ผู้จำหน่าย”

มาตรา 26 ให้ผู้ผลิตหรือนำเข้าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ปฏิบัติด้งต่อไปนี้
(1) จัดให้มีบรรจุภัณฑ์ ฉลาก พร้อมทั้งข้อความคำเตือนสำหรับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่ผลิตหรือนำเข้า ทั้งนี้ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขที่คณะกรรมการควบคุมประกาศกำหนดโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการนโยบายฯ และประกาศในราชกิจจานุเบกษา
(2) การอื่นตามที่คณะกรรมการควบคุมกำหนดโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการนโยบายและประกาศในราชกิจจานุเบกษา

และจะเห็นได้ว่า ปฏิบัติการเยี่ยมห้างสรรพสินค้า เกิดขึ้นก่อนวันที่กฎหมายบังคับใช้ 1 วัน โดยมีหลักฐานเป็นทางการที่ทางสำนักงานควบคุมฯ ก็ได้รับทราบมาตลอดแล้ว ว่าวันที่ 19 ต.ค. 58 คือวันสุดท้ายที่ยังคงใช้ฉลากเดิมได้ แต่คุณหมอก็ให้สัมภาษณ์ว่าเป็นความผิดแล้ว แต่ยังมีเมตตากรุณา ยังไม่เอาเรื่อง แต่จะทำหนังสือแจ้งให้ผู้ผลิตทราบก่อนเพื่อให้ปรับปรุง ดูเหมือนว่าท่านจะใจดีเป็นพิเศษ

และนี่คือสิ่งที่น่าเป็นห่วง นั่นคือการบังคับใช้กฎหมายโดยขยายขอบเขตไปจากที่บัญญัติไว้

(เรื่องนี้ก็จะเห็นได้จากกรณีดาราโพสต์ภาพเบียร์ในอินสตาแกรม ซึ่งไม่สามารถเอาผิดดาราได้ เพราะมิได้ถือว่าเป็นการโฆษณา เนื่องจากมิใช่การกระทำเพื่อการค้าของดารา แต่ก็มีหน่วยงานออกมาเรียกดาราเข้าไปให้ชี้แจงข้อมูล เหมือนจะเอาผิดให้ได้ จนในที่สุดดาราคนหนึ่งก็ยอมรับสารภาพออกมา ซึ่งหากดาราไม่ยอมสารภาพเสียอย่าง ก็จะเอาผิดไม่ได้ เพราะไม่มีหลักฐานชัดเจน)

ภาคธุรกิจจะทำอย่างไร

หากผู้ผลิต ผู้นำเข้าสินค้าสุรา และผู้จัดจำหน่าย ต่างก็นิ่งเฉย เป็นที่แน่นอนว่าคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ จะต้องออกมาตรการเข้มข้นต่างๆ ตามมาอีกมากมาย จากพฤติกรรมที่ผ่านมา พบว่ามีความสุดโต่งในแนวคิดที่จะจำกัดสุราออกไปจากแผ่นดินไทย โดยการห้ามโฆษณาโดยสิ้นเชิง การห้ามจำหน่ายในสถานที่ต่างๆ เพิ่มขึ้น แทบทุกหย่อมหญ้า และห้ามจำหน่ายทุกวันพระ (ในหนึ่งเดือนมีวันพระ 4 วัน) วันปีใหม่ วันสงกรานต์ วันตรุษจีน วันจ่ายวันไหว้วันเที่ยว วันโกน วันคริสต์มาส

และอาจจะบังคับให้ฉลากสุราต้องมีภาพคำเตือนเช่นเดียวกับฉลากของบุหรี่ เช่นภาพอุบัติเหตุสยดสยอง ภาพโรคมะเร็ง โรคตับแข็ง เป็นต้น

ดังนั้น ต้องรอดูกันต่อไปว่า ผู้ประกอบการธุรกิจเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทั้งหลาย จะสามารถรวมตัวกันเจรจาเรียกร้องขอความชัดเจนจากคณะกรรมการเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้หรือไม่

จริงๆ แล้ว “สุราไทย” มีคำตอบในเรื่องนี้แล้ว แต่ยังเอามาเปิดเผยไม่ได้

จึงต้องคอยติดตามภาคสอง ที่เว็บสุราไทย แห่งเดียวเท่านั้น